Zjazd Gnieźnieński jest także nazywany synodem gnieźnieńskim. Jest to określenie dotyczące przybycia niemieckiego cesarza – Ottona III do grobu św. Wojciecha, a także jego spotkania z Bolesławem Chrobrym, władcą Polski. Zajście miało miejsce między 7 a 15 marca 1000 roku w Gnieźnie, które pełniło ówcześnie funkcję stolicy państwa polskiego. O przybyciu Ottona III pisał w XI w. Thietmar z Meseburga – niemiecki Biskup, którego kronika jest istotnym źródłem historycznym zarówno dla Polski jak i Niemiec.
W którym roku odbył się Zjazd Gnieźnieński?
Celem Zjazdu Gnieźnieńskiego, który odbył się w roku 1000 (X wieku) było złożenie przez niemieckiego cesarza z dynastii Ludolfingów modlitwy na grobie św. Wojciecha, który został mianowany pierwszym polskim męczennikiem, zabitym rękoma Prusów zamieszkujących tereny obecnego województwa warmińsko-mazurskiego oraz fragmenty województwa pomorskiego, ziemię chełmińską i obwód kaliningradzki. Podczas zjazdu doszło również do spotkania z ówczesnym władcą Polski – księciem Bolesławem, synem Mieszka I i Dobrawy.
W trakcie spotkania Otton podarował księciu diadem oraz kopię włóczni św. Maurycego, otrzymując w zamian część relikwii polskiego męczennika. Wizyta miała służyć uzyskaniu poparcia polskiego władcy w sprawie utworzenia Cesarstwa uniwersalistycznego, inaczej zwanego Koncepcją Czterech Cór lub Federacją Czterech państw. Plan był związany z chęcią odnowienia upadłego w 476 roku Cesarstwa Rzymskiego. Odnowione cesarstwo miało składać się z
- Galii – obecne tereny Francji, Belgii, Szwajcarii oraz północno-zachodnich Włoch,
- Germanii – obecne Niemcy,
- Romy – obecne Włochy,
- Sclavinii – tereny zamieszkiwane przez Słowian Zachodnich (Polska, Czechy, Słowacja).
Każde państwo wchodzące w nowe Cesarstwo uniwersalistyczne z założenia miało posiadać własnego władcę, a cesarz miał pełnić jedynie funkcję ich zwierzchnika. Książę Bolesław wyraził swoją przychylność co do planów niemieckiego władcy.
Finalnie nie doszło jednak do zrealizowania koncepcji Ottona III, ze względu na jego śmierć. Podczas wyprawy pod Rzym w 1001 roku, Cesarz niespodziewanie zachorował. 23 stycznia 1002 roku zmarł na zamku Paterno w Falerii, we Włoszech.
Skutkiem zjazdu było utworzenie pierwszej metropolii kościelnej w Polsce – metropolii gnieźnieńskiej. Podlegała ona jedynie papieżowi, a na jej czele postawiony został Radzym Gaudenty – brat św. Wojciecha. Utworzono także nowe diecezje:
- krakowską
- kołobrzeską
- wrocławską.
Obecnie o podtrzymanie tradycji synodu gnieźnieńskiego dba Fundacja św. Wojciecha, która od 1997 organizuje kolejne Zjazdy Gnieźnieńskie.